In bepaalde strafzaken is het mogelijk dat getuigen anoniem blijven om hen te beschermen tegen mogelijke vergeldingsacties. Dit kan echter de rechten van de verdachte om zich te verdedigen beperken.
Wanneer is anonimiteit toegestaan?
Een getuige mag anoniem blijven onder de volgende omstandigheden:
- Er is een reële dreiging voor de veiligheid van de getuige.
- De getuige voelt zich niet vrij om te verklaren zonder anonimiteit.
- Het betreft zware criminele feiten.
Soorten anonimiteit
Deels anonieme getuige
De identiteit van de getuige is onbekend voor de verdachte, maar wel bekend bij de rechter. De verdediging heeft de mogelijkheid om schriftelijk vragen in te dienen.
Volledig anonieme getuige (artikel 226a Sv)
De getuige wordt verhoord door de rechter-commissaris, waarbij stem en uiterlijk kunnen worden vervormd. De verdachte krijgt enkel de inhoud van de verklaring te horen, zonder te weten wie de getuige is.
Extra beschermde getuige
In zaken gerelateerd aan terrorisme of georganiseerde criminaliteit kunnen speciale beschermingsmaatregelen gelden, bijvoorbeeld voor bronnen van de AIVD.
Bewijskracht
Een veroordeling mag niet volledig of voornamelijk gebaseerd zijn op verklaringen van anonieme getuigen. Er moet altijd aanvullend bewijs aanwezig zijn.
Compensatiemaatregelen voor de verdediging
Omdat de verdachte de getuige niet direct kan confronteren, worden de volgende compensaties geboden:
- De verdediging kan schriftelijk vragen indienen.
- De rechter-commissaris beoordeelt de betrouwbaarheid van de getuige.
- De rechterlijke motivering moet bijzonder grondig zijn.
Veelgestelde vragen over anonieme getuigen
Wanneer kan een getuige anoniem blijven?
Een getuige kan anoniem blijven als diens veiligheid in gevaar is, als de getuige zich anders niet vrij voelt om te verklaren, of bij zware misdrijven. De rechter bepaalt of anonimiteit noodzakelijk is.
Wat onderscheidt een deels anonieme van een volledig anonieme getuige?
Bij een deels anonieme getuige kent de rechter de identiteit, maar de verdachte niet, en kan de verdediging schriftelijk vragen stellen. Bij een volledig anonieme getuige (artikel 226a Sv) wordt de getuige afgeschermd verhoord door de rechter-commissaris, met vervormde stem of gezicht, en kent niemand behalve de rechter-commissaris de identiteit.
Kan een veroordeling enkel gebaseerd zijn op een anonieme verklaring?
Nee, een veroordeling mag niet alleen of voornamelijk steunen op anonieme verklaringen. Er moet ondersteunend bewijs zijn, zoals ander bewijsmateriaal of verklaringen.
Hoe kan de verdediging een anonieme getuige bevragen?
De verdediging kan schriftelijke vragen stellen, die door de rechter-commissaris worden voorgelegd. De rechter waarborgt ook de betrouwbaarheid van de verklaring.
Wat houdt een extra beschermde getuige in?
Een extra beschermde getuige, vaak in zaken van terrorisme of zware criminaliteit, geniet maximale afscherming. Dit geldt bijvoorbeeld voor AIVD-bronnen, waarbij de identiteit zelfs voor de rechter verborgen kan blijven.