Het principe van ne bis in idem betekent dat niemand tweemaal mag worden vervolgd of gestraft voor hetzelfde feit. Dit belangrijke rechtsbeginsel biedt bescherming tegen herhaalde procedures na een definitieve uitspraak, zoals vrijspraak of veroordeling.
Wat houdt ne bis in idem in?
De term betekent 'niet twee keer voor hetzelfde'. Dit principe, vastgelegd in artikel 68 van het Wetboek van Strafrecht en artikel 4 van Protocol 7 van het EVRM, zorgt ervoor dat een persoon niet opnieuw berecht kan worden voor een feit waarvoor al een onherroepelijke beslissing is genomen.
Wanneer is dit principe van toepassing?
Het ne bis in idem-beginsel geldt onder de volgende voorwaarden:
- Er is een definitieve uitspraak gedaan (vrijspraak, veroordeling of ontslag van rechtsvervolging).
- Het betreft dezelfde feitelijke gebeurtenis (zelfde moment, locatie en handeling).
- Het gaat om dezelfde persoon als verdachte.
Hoe wordt 'hetzelfde feit' bepaald?
Het gaat om de kern van de gebeurtenis. Bijvoorbeeld, een verkeersincident kan niet eerst als overtreding en later als misdrijf worden vervolgd als het om exact dezelfde actie gaat.
Uitzonderingen op het principe
Er zijn situaties waarin ne bis in idem niet van toepassing is:
- Herziening van een zaak bij ontdekte fraude in de oorspronkelijke procedure.
- Ontdekking van nieuwe, cruciale feiten na de eerste uitspraak.
- Als de eerdere zaak geen formele vervolging betrof.
Strafbeschikking en ne bis in idem
Als het Openbaar Ministerie een strafbeschikking oplegt, geldt ook hier het ne bis in idem-beginsel. Het feit kan niet opnieuw worden vervolgd, tenzij er verzet tegen de beschikking is aangetekend.
Grensoverschrijdende toepassing
Binnen de EU is ne bis in idem ook van toepassing over de grenzen heen, dankzij het Schengen-verdrag. Een vrijspraak in bijvoorbeeld Frankrijk betekent dat je in Nederland niet opnieuw vervolgd kunt worden voor hetzelfde feit.
Veelgestelde vragen over ne bis in idem
Kan ik opnieuw worden vervolgd na een vrijspraak?
Nee, bij een onherroepelijke vrijspraak beschermt ne bis in idem je tegen een nieuwe vervolging voor hetzelfde feit. Dit geldt ook na een veroordeling of sepot. Uitzonderingen zijn mogelijk bij fraude in de zaak of nieuwe, onbekende feiten.
Wat als ik een strafbeschikking heb ontvangen?
Een strafbeschikking van het OM is gelijk aan een definitieve uitspraak. Je kunt niet opnieuw worden vervolgd voor hetzelfde feit, tenzij je verzet aantekent. Zonder verzet is de zaak gesloten.
Geldt dit principe ook na vrijspraak in het buitenland?
Ja, binnen de EU geldt ne bis in idem grensoverschrijdend. Een vrijspraak of veroordeling in een ander EU-land, zoals België, voorkomt vervolging in Nederland voor hetzelfde feit. Buiten de EU hangt dit af van lokale wetgeving.
Wat betekent 'hetzelfde feit' precies?
Hetzelfde feit verwijst naar identieke gedragingen op hetzelfde moment en dezelfde plaats. Een vergelijkbare situatie is niet voldoende; de kern van het feit moet gelijk zijn.
Kan een zaak heropend worden bij nieuw bewijs?
In principe niet, tenzij er fraude in de oorspronkelijke zaak was of nieuwe, essentiële feiten aan het licht komen die eerder onbekend waren. Dit kan leiden tot herziening van de zaak.
Voor juridisch advies in Rijswijk kunt u contact opnemen met het Juridisch Loket Rijswijk. Zaken vallen onder de Rechtbank Den Haag (ressort).