W niektórych sprawach karnych możliwe jest, aby świadkowie pozostawali anonimowi w celu ochrony przed możliwymi działaniami odwetowymi. Może to jednak ograniczać prawa oskarżonego do obrony.
Kiedy anonimowość jest dozwolona?
Świadek może pozostać anonimowy w następujących okolicznościach:
- Istnieje realne zagrożenie dla bezpieczeństwa świadka.
- Świadek nie czuje się wolny do składania zeznań bez anonimowości.
- Dotyczy to ciężkich przestępstw kryminalnych.
Rodzaje anonimowości
Częściowo anonimowy świadek
Tożsamość świadka jest nieznana oskarżonemu, ale znana sądowi. Obrona ma możliwość składania pytań pisemnie.
Pełny anonimowy świadek (art. 226a kpk)
Świadek jest przesłuchiwany przez sędziego-komisarza, przy czym głos i wygląd mogą być zniekształcone. Oskarżony poznaje jedynie treść zeznania, nie wiedząc, kim jest świadek.
Dodatkowo chroniony świadek
W sprawach związanych z terroryzmem lub zorganizowaną przestępczością mogą obowiązywać szczególne środki ochronne, na przykład dla źródeł AIVD.
Moc dowodowa
Skazanie nie może być w pełni lub głównie oparte na zeznaniach anonimowych świadków. Zawsze musi istnieć dodatkowe dowody.
Środki kompensacyjne dla obrony
Ponieważ oskarżony nie może bezpośrednio skonfrontować się ze świadkiem, oferowane są następujące kompensacje:
- Obrona może składać pytania pisemnie.
- Sędzia-komisaż ocenia wiarygodność świadka.
- Uzasadnienie sądowe musi być szczególnie szczegółowe.
Najczęściej zadawane pytania dotyczące anonimowych świadków
Kiedy świadek może pozostać anonimowy?
Świadek może pozostać anonimowy, jeśli jego bezpieczeństwo jest zagrożone, jeśli bez anonimowości nie czuje się wolny do składania zeznań lub w przypadku ciężkich przestępstw. Sąd decyduje, czy anonimowość jest konieczna.
Czym różni się częściowo anonimowy świadek od w pełni anonimowego świadka?
W przypadku częściowo anonimowego świadka sąd zna tożsamość, ale oskarżony nie, a obrona może zadawać pytania pisemnie. W przypadku w pełni anonimowego świadka (art. 226a kpk) świadek jest przesłuchiwany w sposób zasłonięty przez sędziego-komisarza, z zniekształconym głosem lub twarzą, i nikt poza sędzią-komisarzem nie zna tożsamości.
Czy skazanie może być oparte wyłącznie na anonimowym zeznaniu?
Nie, skazanie nie może opierać się wyłącznie lub głównie na anonimowych zeznaniach. Muszą istnieć dowody wspierające, takie jak inne materiały dowodowe lub zeznania.
Jak obrona może przesłuchiwać anonimowego świadka?
Obrona może zadawać pytania pisemne, które są przekazywane przez sędziego-komisarza. Sąd gwarantuje również wiarygodność zeznania.
Czym jest dodatkowo chroniony świadek?
Dodatkowo chroniony świadek, często w sprawach terrorystycznych lub ciężkiej przestępczości, korzysta z maksymalnego ukrycia. Dotyczy to na przykład źródeł AIVD, gdzie tożsamość może być ukryta nawet przed sądem.